بیماری سلیاک چیست و رژیم غذایی مخصوص این افراد کدام است؟

بیماری سلیاک چیست و رژیم غذایی مخصوص این افراد کدام است؟

بیماری سلیاک چیست؟ علائم این بیماری شامل چه مواردی می‌شود؟ تشخیص این بیماری چگونه انجام می‌گیرد؟ راه‌های درمان آن چیست؟ آیا رژیم غذایی خاصی برای بیماران مبتلا به سلیاک وجود دارد؟ این ها همه سوالاتی است که ممکن است پاسخ به ان ذهن شما را مشغول کند.  برای پاسخ به‌تمامی این سؤالات و آگاه شدن از این بیماری بلاگ هست مارکت را را مطالعه کنید.

بیماری سلیاک Celiac disease

بیماری سلیاک (Celiac disease)یک نوع بیماری خودایمنی مزمن است. این بیماری در روده باریک ظاهر می‌شود و زمینه ژنتیکی احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. این بیماری منجر به آسیب‌دیدن پرزهای روده باریک شده و در جذب مواد غذایی اختلال ایجاد می‌کند. این بیماری به نام‌های انتروپاتی حساس به گلوتن یا اسپروی سلیاک نیز شناخته می‌شود. بیماری سلیاک همان‌طور که گفته شد یک بیماری خودایمنی است که در پاسخ به خوردن گلوتن ایجاد می‌شود. گلوتن نوعی پروتئین است که در غلات به‌ویژه گندم و جو یافت می‌شود.

بیماری سلیاک چیست؟

مصرف گلوتن سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار داده و موجب تحریک روده کوچک می‌شود. اگر مصرف گلوتن در افراد حساس به این ماده پروتئینی افزایش یابد به‌تدریج بافت پوشاننده روده باریک دچار آسیب جدی شده و اختلال یا بیماری سلیاک ظاهر می‌شود. درنتیجه ابتلا به این بیماری عوارض ناشی از آن بروز پیدا می‌کند و سبب کاهش کیفیت سبک زندگی بیمار می‌شود.

سلیاک موجب ایجاد اختلال در جذب مواد غذایی از رود می‌شود. عدم جذب مواد غذایی باعث بروز مشکل و کاهش عملکرد بخش‌های مختلف بدن شده و به طور کلی بدن افراد بیمار را با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌کند. بیشتر علائم و نابهنجاری‌های ناشی از این بیماری در سیستم گوارش افراد ظاهر می‌شود.

بیماری سلیاک هک در کودکان و هم در بزرگسالان مشاهده می‌شود و تنها محدود به بازه سنی خاصی نیست. اهمیت ابتلا به سلیاک در کودکان به‌مراتب بیشتر از بزرگسالان است و برای درمان آن باید اقدامات مربوطه را انجام داد. سلیاک در کودکان موجب ازبین‌بردن روند طبیعی رشد و تکامل سیستم بدنی آن‌ها می‌شود که این مسئله به نوبه خود نیز منجر به مشکلات زیادی شده و زندگی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

علائم بیماری سلیاک

بیماری سلیاک مانند بسیاری از بیماری‌ها دارای طیف گسترده‌ای است که هر نقطه از این طیف علائم مختلفی را با شدت‌های متفاوت شامل می‌شوند. علائم بیماری سلیاک با توجه به شدت بیماری زمان بروز بیماری و سیستم ایمنی فرد و نوع تغذیه وی متغیر هستند اما به طور کلی افراد مبتلا به سلیاک دارای علائم و نشانه‌های زیر می‌باشند:

• اسهال یا یبوست
• نفخ
• کاهش وزن ناگهانی
• مدفوع تیره‌رنگ و بدبو
• درد در ناحیه شکم
• خستگی
• تهوع و استفراغ

علائمی که گفته شد علائم گوارشی دارند اما علائم بیماری سلیاک تنها مربوط به گوارش بدن نیست و ممکن است موجب بروز عارضه‌هایی در سایر قسمت‌های بدن بشود که در نتیجه این بیماری ایجاد شده‌اند. این علائم عبارت هستند از:

• کم‌خونی که معمولاً فقط مربوط به کمبود آهن است
• پوکی‌استخوان و یا کاهش تراکم استخوانی
• نرمی استخوان
• خارش پوستی و یا تاول‌های پوستی
• زخم‌های حفره دهانی
• سردرد
• آسیب‌هایی که در سیستم عصبی رخ می‌دهد مانند بی‌حس شدن دست‌وپا و یا احساس خواب‌رفتگی در این نواحی
• درد مفاصل
• کاهش عملکرد طحال

علائم بیماری سلیاک در ادامه اختلال در جذب مواد غذایی رخ می‌دهند. به طور مثال کاهش جذب ویتامین B12 سبب جذب آهن شده و موجب کم‌خونی می‌شود یا کاهش بافت تراکمی استخوان و در نهایت پوکی‌استخوان به دلیل کاهش جذب کلسیم و ویتامین D است. همین‌طور عدم جذب مواد غذایی موردنیاز بدن موجب جلوگیری از رشد کودکان شده و بروز بیماری‌های جدی را در آن‌ها موجب می‌شود.

همانطور که اشاره کردیم این بیماری دارای طیف وسیعی است و همه افراد مبتلا به این بیماری تمام نشانه‌های گفته شده ندارند. بعضی افراد بزرگسال هیچ علامتی ندارند  و یا بعضی دیگر تنها خستگی و سردرد را شامل می‌شوند. عدم بروز علائم و یا محدود بودن بروز آن‌ها به دلیل جذب مواد مغذی کافی در قسمت‌های سالم روده است به طوری که عدم عملکرد مناسب قسمت‌های آسیب دیده روده تاثیری بر جذب مواد غذایی ضروری و مفید بدن ندارند.

غذای بیماران سلیاکی

رژیم غذایی بدون گلوتن تنها راه درمان بیماری سلیاک است. این بیماری در جهت استفاده از ماده غذایی نامناسب و ناسازگار با بدن ایجاد می‌شود پس با حذف ماده غذایی مضر می‌توان به بهبود و همین‌طور درمان افراد مبتلا کمک کرد. وقتی‌که این بیماری و حساسیت فرد به گلوتن قطعی شد حفظ رژیم غذایی فاقد گلوتن تا پایان عمر نیاز است. و همیشه باید مواد غذایی فاقد گلوتن توسط فرد بیمار مصرف شود. با مصرف مجدد گلوتن توسط بیماران مبتلا به سلیاک مجدداً علائم بیماری ظهور کرده و سیستم ایمنی بدن تضعیف می‌شود. درنتیجه رژیم غذایی بیماران سلیاکی مهم‌تری نقش را در درمان آن‌ها دارد.

اگر که شما به بیماری سلیاک مبتلا هستید و از رژیم غذایی فاقد گلوتن استفاده می‌کنید اما همچنان علائم ضعیفی از این بیماری را دارید احتمالاً رژیم غذایی شما مقدار هرچند اندک اما کافی برای ظهور نشانه‌های بیماری سلیاک یعنی گلوتن را دارد. افراد در این مواقع هرچند خیلی کم اما ناآگاهانه از گلوتن استفاده می‌کنند. در این صورت باید رژیم غذایی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته تا گلوتن به طور کامل حذف شود.

در رژیم غذایی بیماران سلیاکی باید موادی را مصرف کنید که پروتئین گلوتن را نداشته باشند. این مواد شامل ماهی˓ مرغ˓ سبزی‌ها˓ سیب‌زمینی˓ میوه و برنج می‌شود. همین‌طور بیماران سلیاکی می‌توانند از محصولاتی استفاده کنند که بر روی بسته‌بندی آن‌ها عبارت “بدون گلوتن” دیده می‌شود. این مواد به طور طبیعی گلوتن دارند اما به طور اختصاصی برای این بیماران و حساس به گلوتن تهیه می‌شوند.

مواد غذایی دیگری که می‌تواند در رژیم غذایی بیماران سلیاکی جای بگیرد شامل حبوبات˓ گوشت و برنج می‌شود.

بیماران سلیاکی دچار کمبود مواد غذایی بسیاری هستند که از جمله این مواد می‌توان به کلسیم˓ آهن˓ ویتامین ˓B12 ویتامین D  اشاره کرد. کمبود مواد نام‌ برده شده قبل از شروع رژیم غذایی فاقد گلوتن شدت بیشتری دارد و به همین دلیل آزمایش‌های مربوط به تراکم استخوان توسط پزشک معالج تجویز می‌گردد تا مکمل‌های لازم با توجه به درصد تراکم بافت استخوان تجویز شود. همچنین مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌های فاقد گلوتن قسمتی از رژیم غذایی بیماران سلیاکی است.

بیماران سلیاکی باید هر ۳ تا ۶ ماه به پزشک معالج خود مراجعه کنند تا روند درمان بررسی شود و در صورت نیاز مکمل یا ویتامین‌های موردنیاز تجویز شود و یا دوز آن‌ها تغییر کند. به طور معمول افراد مبتلا به سلیاک در صورت استفاده از رژیم غذایی مناسب بعد از ۱۲ ماه به بهبودی خوبی رسیده و مقدار آنتی‌بادی در بدن این افراد به حد معمول می‌رسد.

مشخصات افراد مبتلا به این بیماری

بیماری سلیاک دارای علائم مختلفی است که به دودسته گوارشی و غیر گوارشی تقسیم می‌شوند. ا.ما به طور کلی این بیماری دارای مشخصات ویژه‌ای است که در صورت مشاهده آن‌ها می‌توان تا حدودی ابتلا به این بیماری را حدس زد. از مشخصات بیماری سلیاک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری سلیاک منجر به ایجاد سوءهاضمه در افراد می‌شود که در نتیجه آن فرد به طور ناگهانی و در مدت زمانی کوتاه مقدار زیادی وزن کمک می‌کند.
• افراد در صورت مصرف گلوتن که در غلات وجود دارد احساس ناراحتی می‌کنند و در اصطلاح به مصرف گلوتن حساسیت دارند.
• بیماران مبتلا به سلیاک دارای فقر آهن هستند و کم‌خونی این بیماران تنها ناشی از کمبود آهن است نه دلایل دیگر بروز کم‌خونی.

این موارد در بیشتر مبتلایان به سلیاک دیده می‌شود. اگر شما نیز این علائم را دارید برای تشخیص دقیق بیماری و استفاده از راه‌های درمان به پزشم مراجعه کنید.

نقش گلوتن در این بیماری

بیماری سلیاک در صورت حساسیت فرد به گلوتن ایجاد می‌شود. گلوتن نوعی پروتئین است که در غلاتی مانند گندم و جو به فراوانی یافت می‌شود. پروتئین گلوتن در ابتدا موجب ایجاد تورم و التهاب در روده باریک شده در صورت تشدید بیماری باعث تخریب و ازبین‌رفتن پوشش برخی از قسمت‌های روده کوچک می‌شود. تخریب روده موجب مختل شدن جذب مواد مغذی مفید و ضروری شده و همین امر علائم مربوط به بیماری را بروز می‌دهد.

تنها درمان این بیماری عدم استفاده از گلوتن است. بیماران سلیاک باید گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کنند تا علائم این بیماری را کاهش داده و به‌مرورزمان بهبود بخشند. برای حذف گلوتن از رژیم غذایی ابتدا باید مواد غذایی حاوی این پروتئین را بشناسید. البته محصولاتی نیز تولید می‌شوند که بجای گلوتن دارای پروتئین جایگزین هستند که مختص بیمارهای حساس به رژیم غذایی تولید شده‌اند.

البته لازم به ذکر است که اگر بر روی بسته‌بندی محصولی عبارت بدون گلوتن را مشاهده کردید این عبارت به این معنی نیست که محصول موردنظر هیچ گلوتنی ندارد بلکه بدین معناست که گلوتن آن در حدی که موجب بروز بیماری و ناراحتی شود نیست و مقدار آن بسیار کم‌تر از حد معمول است.

• مواد غذایی تولید شده از گندم جو دوسر (گندم سیاه) انواع نان‌ها˓ ماکارونی˓ محصولات سبوس‌دار˓ کیک˓ کلوچه˓ بیسکوییت و بلغور
• نوشیدنی‌هایی که در تولید آن‌ها از غلات سبوس‌دار استفاده شده است مثل ماءالشعیرها

این مواد دارای گلوتن فراوان هستند که برای افراد حساس به گلوتن مضر هستند پس افراد مبتلا به بیماری گلوتن باید در مصرف این مواد دقت کنند.

این بیماری در کودکان

بیماری سلیاک در کودکان موجب ایجاد اختلال در روند رشد آن‌ها می‌شود. عدم جذب مواد غذایی موردنیاز که در سنین اولیه رشد بسیار اهمیت بیشتری دارند باعث می‌شود تا علائم این بیماری و پیامدهای آن در سنین کمتر و کودکان بیشتر باشد. رشد نکردن قد عدم ایجاد تراکم در بافت استخوانی از عمده علائم بیماری سلیاک در کودکان است. البته با تشخیص زود و به هنگام این بیماری و استفاده از رژیم غذایی مناسب باعث جلوگیری از پیشرفت این بیماری می‌شود و پس از مدت زمانی علائم آن از بین می‌رود.

سخن پایانی

در صورت مشاهده علائم بالا و تشدید علائم در صورت استفاده بیشتر از مواد غذایی حاوی گلوتن باید به پزشک مراجعه کنید تا نوع بیماری به طور دقیق مشخص شود. شدت بیماری باید توسط پزشک تعیین شود تا با توجه به آن مکمل‌ها و ویتامین‌های لازم در کنار رژیم غذایی برای بیمار سلیاکی تجویز شود. از خوددرمانی قبل از تشخیص بیماری توسط پزشک پرهیز کنید