کمبود ویتامین B12 در دیابت: علائم و روش های پیشگیری

کمبود ویتامین B12 در دیابت: علائم و روش های پیشگیری
ویتامین B12، یک ویتامین محلول در آب است و با نام کوبالومین شناخته می شود. این ویتامین در انجام بسیاری از فرایندهای مهم و ضروری بدن مثل ساخت گلبول قرمز، تولید DNA، بهبود عملکرد سیستم عصبی و… نقش دارد. ویتامین B12 مورد نیاز بدن با مصرف گوشت و سایر منابع حیوانی به خوبی تامین می شود. انواع فراورده های گوشتی بخصوص گوشت قرمز سرشار از B12 است. البته مقادیر زیادی از این ویتامین را می توان با مصرف ماهی، سالمون، شیر، پنیر، ماست و…نیز دریافت کرد.

تحقیقات نشان می دهد مشکل کمبود بالینی ویتامین B12 در بیماران دیابتی بسیار شایع است. مشکل کمبود B12 در بیماران دیابتی نوع 1 و 2 به دلایل مختلفی بروز پیدا می کند. کمبود این ویتامین به صورت تظاهرات بالینی متنوع نظیر اختلال حافظه، کم خونی، زوال عقل، هذیان گویی و… در بدن بیماران ظاهر می شود. عمدتاً مشکلات ناشی از کمبود بالینی B12 منجر به اختلال در عملکرد خونی و عصبی بیماران دیابتی می شود.

کمبود ویتامین B12

بیماران دیابتی باید بیشتر از سایر افراد مراقب عوارض کمبود B12 باشند؛ زیرا امروزه کمبود این ویتامین در بیماران دیابتی بخصوص سالمندان دیابتی، مشکلات بسیار زیادی ایجاد می کند. بیماران دیابتی همانند سایر انسان های سالم به راحتی می توانند از طریق مصرف غذاهای حیوانی و پروتئینی B12 مورد نیاز خود را تامین کنند. اما این بیماران به دلیل مصرف برخی از داروها مانند داروهای خانواده متفورمین، کلرامفنیکل، فاموتیدین، امپرازول و… در جذب ویتامین B12 دچار مشکل می شوند.

بیماران دیابتی با مصرف طولانی مدت داروهای متفورمین در برابر جذبویتامین B12 مقاومت می کنند و دچار کمبود این ویتامین می شوند. علاوه بر این، بیماران دیابتی به دلیل مشکلات گوارشی و عصبی نیز ممکن است دچار اختلال در جذب ویتامین و مواد مغذی شوند. مصرف B12 و دریافت مقادیر کافی از این ویتامین برای انسان مسئله ساز نیست. آنچه که منجر به کمبود این ویتامین در بیماران دیابتی می شود، مشکل جذب کافی این ویتامین از معده است.

آشنایی با علائم کمبود

آشنایی با علائم کمبود این ویتامین در بیماران دیابتی اهمیت بسیار زیادی دارد. زیرا عوارض ناشی از کمبود این ویتامین تهدید جدی برای سلامتی بیماران دیابتی محسوب خواهد شد. عوارض ناشی از کمبود B12، بیماری دیابت را سخت تر و دشوار تر می کند. در ادامه به بررسی برخی از علائم کمبود آن می پردازیم.

خستگی و ضعف عمومی

بیماران دیابتی که کمبود ویتامین B12 دارند، همواره احساس خستگی دارند. این افراد به دلیل ضعف عمومی بالایی که دارند، نمی توانند فعالیت های روزانه زندگی خود را با انرژی و تمرکز بالا، انجام دهند. سلول های بدن انسان برای داشتن عملکرد طبیعی به B12، نیاز ضروری دارند. در صورت کمبود این ویتامین عملکرد صحیح تمام سلول های بدن انسان به نحوی مختل خواهد شد.

کمبود B12 در بیماران دیابتی منجر به کاهش تعداد گلبول های قرمز بدن و کم خونی نیز می شود. این موضوع در روند اکسیژن رسانی به سلول های مختلف بدن اختلال ایجاد می کند و برای سلامتی انسان تهدید بزرگی محسوب خواهد شد. کم خونی مگالوبلاستیک در بیماران دیابتی منجر به تولید گلبول های قرمز ناکار آمد و غیر طبیعی می شود که باعث تشدید احساس خستگی و ضعف عمومی در بیمار می شود.

در صورتی که بیمار دیابتی در طول روز مدام احساس خستگی کند به احتمال زیاد دچار کمبود ویتامین B12 شده است. این موضوع باعث کاهش کیفیت زندگی بیمار دیابتی می شود و شرایط بیماری را برای او سخت تر می کند. بیماران دیابتی باید نسبت به عوارض مصرف داروها کاملاً آگاه باشند تا با مصرف مکمل، از کمبود B12 و عوارض ناشی از کمبود این ویتامین جلوگیری کنند.

رنگ پریدگی و زردی صورت

ویتامین کوبالومین تاثیر زیادی در زیبایی و روشنی رنگ پوست دارد. بنابراین کمبود این ویتامین باعث رنگ پریدگی و زردی پوست صورت می شود. کمبود B12 با تاثیری که بر کاهش اکسیژن رسانی سلول ها می گذارد، پوست صورت را زرد و رنگ پریده می کند.

سردرد شدید

ویتامین B12 در عملکرد سیستم عصبی نقش بسیار ویژه ای دارد. بنابراین کمبود این ویتامین می تواند عوارض عصبی بسیاری برای بیمار به همراه داشته باشد. سردردهای شدید و طولانی مدت یکی از شایع ترین عوارض عصبی ناشی از کمبود B12 در بیماران دیابتی است. علاوه بر این پژوهشات به خوبی نشان می دهد که اکثر افراد مبتلا به میگرن نیز دچار کمبود B12 هستند. اکثر مشکلات ناشی از سردرد و میگرن با دریافت مقادیر کافی از ویتامین B12 بهبود پیدا می کند.

اختلالات شناختی و مشکلات حافظه

ویتامین B12 در ساختار سیستم عصبی، برای تشکیل میلین و هدایت انتقال دهنده های عصبی به کار می رود. بنابراین کمبود این ویتامین می تواند اختلالات شناختی و عصبی بسیاری در بیمار ایجاد کند. کمبود این ویتامین در بیماران دیابتی بخصوص سالمندان دیابتی احتمال ابتلا به فراموشی و مشکلات حافظه را تا حد زیادی افزایش می دهد. علاوه بر این در موارد شدید احتمال زوال عقلی نیز برای بیماران دیابتی پیش بینی می شود.

تغییرات خلقی

کمبود این ویتامین در سلامت روحی بیماران دیابتی نیز تاثیر می گذارد. بیماران دیابتی بر اثر کمبود این ویتامین بیشتر از سایر افراد دچار افسردگی و اضطراب شدید می شوند. کمبود این ویتامین، سطح اسید آمینه گوگردی بدن را افزایش می دهد که این موضوع احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش می دهد.

مشکلات و اختلالات روان پریشی و خلقی در کیفیت زندگی بیمار دیابتی و اطرافیان او تاثیرات منفی بسیاری دارد. تغییرات خلقی و استرس زیاد به DNA سلول ها نیز آسیب وارد می کند و حتی باعث مرگ سلول نیز می شود.

مشکلات گوارشی

از علائم دیگر کمبود ویتامین B12 در بیماران دیابتی می توان به مشکلات گوارشی اشاره کرد. کاهش سطح B12 می تواند منجر به اسهال، استفراغ، یبوست و… شود. هر کدام از این مشکلات گوارشی بسیار آزار دهنده است و شرایط زندگی را برای بیمار دیابتی دشوار تر می کند. بیماران دیابتی در هر گروه سنی ممکن است با مشکلات ناشی از کمبود B12 برخورد داشته باشند.

البته وجود این علائم گوارشی همواره ناشی از کمبود ویتامین B12 نیست بلکه ممکن است به علت یکسری از عوامل بیماری زا و خارجی رخ نیز دهد. بنابراین مشکلات گوارشی را می توان به عنوان علائم تکمیلی کمبود ویتامین B12 معرفی کرد. توجه به مشکلات گوارشی در کنار سایر علائم کمبود ویتامین B12 باعث تشخیص به موقع کمبود این ویتامین در بیماران دیابتی خواهد شد.

روش های پیشگیری از کمبود ویتامین B12 در بیماران دیابتی

روش های پیشگیری از کمبود ویتامین B12 در بیماران دیابتی اهمیت بسیار بیشتری دارد. این ویتامین نقش حیاتی در سلامتی بدن انسان دارد و کمبود آن عوارض جبران ناپذیری در سلامتی بیماران دیابتی به دنبال خواهد داشت. اکثر بیماران دیابتی بخصوص مصرف کنندگان داروهای متفورمین باید به طور منظم سطح B12 بدن خود را مورد بررسی قرار دهند. انجام آزمایشات خون به صورت سالانه به خوبی سطح B12 بدن را مشخص می کند.

توجه به رژیم غذایی

رژیم غذایی در زندگی بیماران دیابتی، جایگاه ویژه ای دارد. پزشکان با ارائه برنامه غذایی مناسب به خوبی می توانند روند درمان بیماران دیابتی را بهبود بخشند. با توجه به اهمیت ویتامین B12 و نقش آن در سلامتی، مصرف غذاهای غنی شده از B12، اهمیت بیشتری پیدا می کند.

اکثر منابع حیوانی، نظیر گوشت قرمز، ماهی، مرغ و…سرشار از B12 هستند. بیماران دیابتی برای جلوگیری از کمبود این ویتامین باید مصرف منابع حیوانی را در رژیم غذایی خود رعایت کنند. استفاده از غلات صبحانه و شیرهای گیاهی غنی شده با ویتامین B12 نیز برای بیماران دیابتی بسیار مفید است. اکثر کمبود های ویتامین با داشتن رژیم غذایی مناسب قابل پیشگیری است.

بیماران دیابتی باید از مصرف هرگونه الکل و مواد دخانی نیز اجتناب کنند. الکل و مواد دخانی عامل اصلی در کاهش جذب ویتامین B12 در بدن است. توجه به این محدودیت ها در رژیم غذایی بیماران دیابتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

مصرف مکمل های ویتامین B12

امروزه مکمل های پیشگیرانه بسیاری برای جلوگیری از کمبود ویتامین B12 در بیماران دیابتی تولید می شود. مصرف مکمل ساده ترین و موثر ترین راهکار برای جلوگیری از عوارض کمبود این ویتامین در بیماران دیابتی است. انواع مکمل های خوراکی و تزریقی برای جبران کمبود ویتامین B12 برای بیماران دیابتی تجویز می شود.

توجه به علائم کمبود ویتامین B12

بیماران دیابتی باید از علائم کمبود ویتامین B12 به خوبی آگاه باشند. در صورت تشخیص به موقع علائم کمبود ویتامین B12، می توان از بسیاری از عوارض ناشی از کمبود این ویتامین جلوگیری کرد. تشیخص به موقع و شروع درمان در زمان مناسب در بهبود سلامتی بیمار دیابتی، نقش بسیار چشمگیری دارد.

مراجعه به پزشک و متخصص تغذیه

در روند درمان بیماری دیابت، حضور پزشک معتمد و مشاوره تغذیه الزامی است. بیماری دیابت به طور مستقیم با رژیم غذایی ارتباط دارد برهمین اساس عدم توجه صحیح به منابع غذایی منجر به کمبود بسیاری از مواد مغذای بدن خواهد شد. بیماران دیابتی باید به صورت مداوم به پزشک و متخصص تغذیه مراجعه کنند و وضعیت سلامتی و علائم بالینی خود را با آن ها در میان بگذارند.

بیماران دیابتی نباید به صورت خودسرانه در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنند. پزشک معالج بیمار باید از هر گونه تغییر در رژیم غذایی بیمار دیابتی مطلع شود. حتی مصرف مکمل های ویتامین B12 نیز باید زیر نظر پزشک صورت گیرد.

گاه تشخیص علائم توسط بیمار دیابتی کار مشکلی است بنابراین بیمار دیابتی می تواند از پزشک برای شناسایی این علائم کمک بگیرد. پزشک با درنظر گرفتن شرایط بیمار و داروهای مصرفی او به خوبی می تواند کمبود ویتامین B12 را تشخیص دهد. با تشخیص به موقع پزشک و ارائه راهکارهای درمانی از عوارض کمبود این ویتامین جلوگیری خواهد شد.

مدیریت مصرف متفورمین و داروهای بیماران دیابتی

عامل اصلی کمبود ویتامین B12 در بیماران دیابتی، مصرف داروهای مختلف است. هر کدام از داروهای بیماران دیابتی عوارض متعددی دارند که به مرور زمان روی قسمت های مختلفی از بدن انسان، تاثیر می گذارند. در صورت مدیریت و کنترل صحیح بیماری دیابت می توان میزان دوز مصرفی داروها را کاهش داد و از این طریق با کمبود ویتامین B12 مبارزه کرد.

هرچقدر بیمار دیابتی به داروهای کمتری نیاز داشته باشد از عوارض و دردسرهای جانبی این بیماری، بیشتر در امان خواهد بود. تنظیم دوز داروهای مصرفی بیماران دیابتی باید توسط پزشک انجالم گیرد و بیمار دیابتی از تغییر خودسرانه داروهای مصرف باید اکیداً اجتناب کند.

توجه به مشکلات گوارشی

بیماری ها و اختلالات گوارشی نیز در کاهش جذب ویتامین B12 نقش دارند. برهمین اساس بیماران دیابتی که سابقه اختلالات گوارشی دارند باید نسبت به این موضوع حساس تر باشند. بیماری های گوارشی نظیر سلیاک می تواند مانع از جذب ویتامین B12 در معده شود. این موضوع در بیماران دیابتی مشکلات بسیار بیشتری ایجاد خواهد کرد.

نتیجه گیری

تشخیص به موقع کمبود ویتامین B12 در بیماران دیابتی و درمان آن در بهبود کیفیت زندگی این عزیزان بسیار تاثیر گذار خواهد بود. در صورتی که بیمار دیابتی با علائم ناشی از کمبود ویتامین B12 برخورد کند باید در سریعترین زمان این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد. بیمار دیابتی با استفاده از راهکارهای پیشگیری از کمبود ویتامین B12 می تواند سلامتی عمومی خود را بهوبد بخشد.